Ngày đăng: 15:51 19/03/2025 - Lượt xem: 31
Bạn có bao giờ cảm thấy khớp kêu lạo xạo khi đứng lên hoặc đau nhức nhẹ sau một ngày dài? Theo Arthritis Foundation, hơn 50 triệu người trưởng thành trên thế giới gặp vấn đề xương khớp, và con số này đang tăng tại Việt Nam, đặc biệt ở người trên 40 tuổi. Điều đáng lo là nhiều người không biết cách nhận biết triệu chứng xương khớp sớm, dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội điều trị kịp thời. Phát hiện sớm không chỉ giúp giảm đau mà còn giảm nguy cơ tiến triển thành các bệnh lý nghiêm trọng hơn các bệnh nghiêm trọng như thoái hóa khớp hay loãng xương.
Xương khớp là "bộ khung" giúp bạn di chuyển, nhưng chúng không bất biến. Theo National Institutes of Health (NIH), quá trình thoái hóa tự nhiên bắt đầu từ tuổi 30, với mật độ xương giảm 1-2% mỗi năm nếu không được chăm sóc. Khớp cũng mất dần sụn và dịch nhờn theo thời gian, dẫn đến viêm hoặc đau.
Quá trình thoái hóa tự nhiên bắt đầu từ tuổi 30, với mật độ xương giảm 1-2% mỗi năm
Nếu không nhận biết triệu chứng xương khớp sớm, những vấn đề nhỏ như viêm nhẹ có thể tiến triển thành các tình trạng nghiêm trọng hơn như viêm khớp mãn tính, thoái hóa khớp không hồi phục, hoặc thậm chí là biến dạng khớp. Một nghiên cứu từ The Lancet cho thấy 60% bệnh nhân viêm khớp dạng thấp chỉ phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn trung bình, làm giảm 40% hiệu quả điều trị so với phát hiện sớm. Điều này có nghĩa là bạn có thể phải đối mặt với đau đớn kéo dài, hạn chế vận động, và chi phí điều trị cao hơn gấp nhiều lần nếu bỏ qua các dấu hiệu ban đầu.
Ví dụ, một cơn đau đầu gối nhẹ ban đầu có thể bị bỏ qua như "mệt mỏi thông thường", nhưng nếu không xử lý, nó có thể dẫn đến rách sụn chêm hoặc viêm khớp gối chỉ sau vài năm. Phát hiện sớm giúp bạn kịp thời áp dụng các biện pháp hỗ trợ phù hợp như thay đổi chế độ ăn, tập luyện nhẹ nhàng, hoặc dùng thuốc chống viêm trước khi tổn thương trở nên không thể khắc phục.
Không chỉ người cao tuổi mới cần lo lắng về xương khớp. Những nhóm nguy cơ cao bao gồm: người trên 40 tuổi (khi mật độ xương bắt đầu giảm tự nhiên), phụ nữ sau mãn kinh (do thiếu hụt estrogen làm tăng mất xương), người ít vận động (ngồi văn phòng 8-10 tiếng/ngày), hoặc người có tiền sử gia đình mắc bệnh xương khớp (di truyền chiếm 20-30% nguy cơ). Tuy nhiên, người trẻ tuổi cũng không nằm ngoài nguy cơ, đặc biệt nếu làm việc nặng (khuân vác), chơi thể thao quá sức, hoặc duy trì tư thế sai như cúi đầu xem điện thoại hàng giờ.
Theo Vietnam Journal of Medicine, 15% người dưới 35 tuổi tại Việt Nam báo cáo đau khớp do lối sống hiện đại. Vì vậy, bất kể độ tuổi, việc nhận biết sớm các dấu hiệu xương khớp yếu là điều ai cũng nên quan tâm.
Dưới đây là các triệu chứng xương khớp sớm thường gặp, với phân tích chi tiết để bạn dễ nhận diện.
Đau khớp là dấu hiệu phổ biến nhất nhưng thường bị bỏ qua, đặc biệt ở các vị trí chịu lực như đầu gối, hông, vai hoặc cổ tay. Cơn đau có thể âm ỉ sau khi ngồi lâu, nhói nhẹ khi thay đổi tư thế, hoặc thậm chí xuất hiện ngẫu nhiên mà không rõ lý do. Theo Mayo Clinic, đau khớp dai dẳng hơn 2 tuần, dù chỉ ở mức nhẹ, có thể là dấu hiệu của viêm khớp sớm, thoái hóa khớp, hoặc tổn thương sụn. Một khảo sát tại Mỹ cho thấy 80% người từng trải qua đau khớp nhẹ không nghĩ đó là vấn đề nghiêm trọng cho đến khi bệnh tiến triển nặng hơn.
Phân biệt: Đau do thoái hóa (cơ học) thường tăng khi vận động (leo cầu thang, đứng lâu) và giảm khi nghỉ ngơi. Đau do viêm (viêm khớp dạng thấp) thường kèm sưng, đỏ, nóng và không giảm hẳn khi nghỉ. Đau do chấn thương thường xuất hiện đột ngột sau va chạm, trong khi đau khớp sớm diễn ra từ từ.
Ví dụ: Bạn cảm thấy đau gối mỗi khi leo 2-3 tầng cầu thang nhưng hết sau 5 phút nghỉ – đây có thể là dấu hiệu thoái hóa sớm. Nếu đau kéo dài cả ngày, dù không vận động nhiều, hãy nghĩ đến viêm.
Hành động: Ghi nhật ký đau (thời gian, mức độ) trong 1-2 tuần để theo dõi.
Đau xương khớp thường có những dấu hiệu sớm, nhưng chúng ta thường hay bỏ qua
Cứng khớp sau khi thức dậy, thường kéo dài từ vài phút đến dưới 30 phút, là dấu hiệu điển hình của viêm khớp dạng thấp hoặc thoái hóa khớp giai đoạn đầu. Theo Journal of Rheumatology, 70% người trải qua cứng khớp buổi sáng có dấu hiệu viêm sớm, đặc biệt ở các khớp nhỏ như ngón tay, cổ tay hoặc mắt cá chân. Cứng khớp xảy ra do dịch synovial (dịch bôi trơn khớp) giảm sản xuất khi ngủ, kết hợp với viêm nhẹ làm khớp khó cử động ngay lập tức.
Phân biệt: Cứng khớp do viêm thường kèm cảm giác nóng, sưng nhẹ và kéo dài hơn 15 phút. Cứng do thoái hóa thường ngắn hơn (dưới 10 phút) và không có dấu hiệu viêm rõ ràng. Nếu cứng do mệt mỏi cơ bắp (ngồi lâu hôm trước), nó sẽ biến mất sau vài động tác khởi động đơn giản.
Ví dụ: Bạn mất 15 phút để duỗi thẳng ngón tay hoặc bước đi bình thường sau khi thức dậy – đây là dấu hiệu cần kiểm tra. Nếu cứng khớp xuất hiện cả vào ban ngày sau khi ngồi lâu, nguy cơ càng cao.
Hành động kiểm tra: Thử khởi động nhẹ (xoay cổ tay, gập gối) mỗi sáng và ghi nhận thời gian cứng khớp giảm.
>>> Xem thêm: Dấu hiệu bệnh cơ xương khớp, và cách điều trị
Khớp phát ra tiếng "lạo xạo", "rắc rắc" hoặc "cục cục" khi di chuyển có thể là dấu hiệu sụn bị mòn, dịch khớp giảm, hoặc dây chằng bị căng. Theo Arthritis Research UK, tiếng kêu không đau thường vô hại (do bọt khí trong dịch khớp vỡ ra), nhưng nếu kèm đau hoặc cứng, đó là dấu hiệu thoái hóa sớm hoặc tổn thương sụn. Một nghiên cứu từ Bone & Joint Journal chỉ ra rằng 65% người nghe tiếng kêu khớp thường xuyên ở đầu gối có dấu hiệu mòn sụn sau khi chụp MRI.
Phân biệt: Tiếng kêu thoái hóa thường lặp lại ở một khớp cụ thể (đầu gối, vai) và kèm cảm giác khó chịu. Tiếng kêu viêm khớp đôi khi đi cùng sưng hoặc nóng. Tiếng kêu cơ học (không bệnh lý) không ảnh hưởng vận động.
Ví dụ thực tế: Đầu gối kêu mỗi khi squat, kèm đau nhẹ ở tư thế ngồi xổm – đây là dấu hiệu bất thường. Nếu cổ tay kêu khi xoay nhưng vẫn linh hoạt, có thể không đáng lo.
Hành động: Theo dõi xem tiếng kêu có tăng tần suất hoặc kèm triệu chứng khác trong 2-3 tuần không.
Sưng nhẹ quanh khớp, đôi khi kèm cảm giác ấm hoặc nóng, là dấu hiệu viêm khớp sớm, tổn thương sụn, hoặc tích tụ dịch khớp. Theo Cleveland Clinic, viêm khớp giai đoạn đầu có thể chỉ biểu hiện bằng sưng nhỏ, dễ bị nhầm với chấn thương hoặc mệt mỏi. Sưng xảy ra khi màng hoạt dịch (synovium) trong khớp bị kích ứng, sản sinh quá nhiều dịch hoặc gây viêm. Một khảo sát tại Việt Nam cho thấy 40% người bị sưng khớp ngón tay không đi khám vì nghĩ đó là "bình thường".
Phân biệt: Sưng do viêm kéo dài hơn 48 giờ, thường kèm nóng và đỏ nhẹ. Sưng do chấn thương giảm nhanh sau khi nghỉ và chườm lạnh. Sưng do tích nước (phù nề) thường lan rộng, không tập trung ở khớp.
Ví dụ thực tế: Ngón tay sưng nhẹ, ấm lên sau khi đánh máy 4-5 tiếng – có thể là viêm khớp ngón sớm. Nếu đầu gối sưng sau khi chạy bộ và không giảm sau 2 ngày, hãy nghi ngờ tổn thương.
Hành động: Đo chu vi khớp (bằng thước dây) để so sánh với bên lành, theo dõi trong 3-5 ngày.
Khó khăn khi duỗi thẳng tay, gập gối hoàn toàn, xoay vai hoặc cúi người là dấu hiệu sụn khớp mòn, cơ quanh khớp yếu, hoặc viêm làm co cứng khớp. Theo Bone & Joint Journal, 50% người giảm phạm vi vận động có tổn thương khớp sớm khi kiểm tra qua MRI, ngay cả khi chưa đau nhiều. Triệu chứng này thường xuất hiện từ từ, khiến người bệnh quen dần và không nhận ra cho đến khi nghiêm trọng.
Phân biệt: Giảm vận động do khớp (thoái hóa, viêm) thường kèm đau hoặc cứng khi cố gắng di chuyển tối đa. Nếu chỉ do cơ bắp căng cứng (ngồi lâu, ít tập), nó cải thiện sau vài phút giãn cơ. Giảm vận động do chấn thương cũ thường cố định ở một mức độ nhất định.
Ví dụ thực tế: Bạn không thể ngồi xổm sâu như trước hoặc giơ tay qua đầu mà không thấy căng – đây là dấu hiệu cần kiểm tra. Nếu vai khó xoay khi mặc áo, có thể là viêm khớp vai.
Hành động: Thử đo góc vận động (gập gối, giơ tay) và so sánh với bên còn lại; nếu chênh lệch trên 20%, hãy nghi ngờ vấn đề khớp.
Những khó khăn trong vận động dần xuất hiện, khiến người bệnh dần quen dần, không nhận ra cho đến khi bệnh nghiêm trọng
Ghi lại tần suất triệu chứng (hàng ngày, hàng tuần) và mức độ (nhẹ, trung bình, nặng) là cách đơn giản nhưng hiệu quả để đánh giá tình trạng xương khớp. Ví dụ, đau gối 3 lần/tuần sau khi đứng lâu hoặc cứng khớp 5 phút mỗi sáng là dấu hiệu đáng chú ý. Theo American Academy of Orthopaedic Surgeons, triệu chứng lặp lại hơn 3 lần/tháng, dù nhẹ, cũng nên được kiểm tra kỹ hơn.
Cách thực hiện: Dùng sổ tay hoặc ứng dụng ghi chú trên điện thoại để theo dõi trong 2-4 tuần. Ghi rõ thời gian xuất hiện (sáng, tối), hoạt động trước đó (đi bộ, ngồi lâu), và cảm giác (đau, cứng, sưng).
Ví dụ: Đau vai nhẹ 4 lần/tuần sau khi mang balo nặng – có thể là dấu hiệu viêm khớp vai.
Lợi ích: Dữ liệu này giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác hơn khi bạn đi khám.
Bạn có thể tự kiểm tra bằng các bài test đơn giản để đánh giá tình trạng khớp:
Kiểm tra cứng khớp: Đứng lên, ngồi xuống 5 lần liên tục và ghi nhận cảm giác. Nếu mất hơn 30 giây để khớp "mềm" lại hoặc cảm thấy đau, đó là dấu hiệu bất thường.
Kiểm tra phạm vi vận động: Thử giơ tay qua đầu, gập gối tối đa, hoặc xoay cổ – nếu khó khăn, đau, hoặc không đạt mức bình thường (so với trước đây hoặc bên lành), hãy nghi ngờ tổn thương khớp.
Kiểm tra lực nắm: Siết tay thành nắm đấm – nếu yếu hoặc đau ở ngón tay, có thể là viêm khớp nhỏ.
Theo Arthritis Foundation, những bài kiểm tra này không thay thế chẩn đoán y khoa nhưng giúp bạn nhận diện vấn đề sớm. Ví dụ, nếu bạn không thể gập gối quá 90 độ mà trước đây làm được, đó là dấu hiệu giảm phạm vi vận động đáng kể.
Nếu bạn nhận thấy 2-3 triệu chứng trên kéo dài hơn 2 tuần, hãy gặp bác sĩ chuyên khoa xương khớp. Các phương pháp chẩn đoán chính xác bao gồm:
Xét nghiệm máu: Đo CRP (protein phản ứng C) và RF (yếu tố dạng thấp) để phát hiện viêm. CRP cao (>10mg/L) thường báo hiệu viêm khớp sớm.
Chụp X-quang: Kiểm tra khoảng cách khớp và mật độ xương – khoảng cách hẹp là dấu hiệu thoái hóa.
MRI: Phát hiện tổn thương sụn hoặc mô mềm mà X-quang không thấy.
Theo nghiên cứu, can thiệp y tế sớm có thể cải thiện đáng kể khả năng phục hồi. Ví dụ, viêm khớp ngón tay phát hiện qua xét nghiệm máu có thể được kiểm soát bằng thuốc trước khi biến dạng ngón.
Thay đổi lối sống là bước đầu tiên để giảm triệu chứng và ngăn bệnh tiến triển:
Tập luyện nhẹ: Đi bộ 20-30 phút/ngày hoặc yoga tăng cường cơ quanh khớp, giảm áp lực lên sụn. Một nghiên cứu từ Mayo Clinic cho thấy tập luyện chịu lực cải thiện mật độ xương 5-8%.
Giảm cân: Thừa cân tăng 3-5 lần áp lực lên khớp gối, theo Arthritis Foundation. Giảm 1kg có thể giảm 4kg áp lực lên đầu gối khi đi bộ.
Tư thế đúng: Ngồi thẳng lưng, tránh cúi đầu quá lâu khi dùng điện thoại để bảo vệ khớp cổ và vai.
Bổ sung thực phẩm hỗ trợ xương khớp là cách tự nhiên để giảm viêm và tăng cường sụn:
Canxi: Sữa (300mg/ly), cá mòi (400mg/100g) giúp củng cố xương.
Vitamin D: Cá hồi (250 IU/100g), trứng (50 IU/quả) tăng hấp thụ canxi.
Omega-3: Hạt chia (2g/ounce), cá thu (2.5g/100g) giảm viêm khớp.
Xem thêm bài Chế độ ăn uống hỗ trợ sức khỏe xương khớp để biết cách xây dựng thực đơn chi tiết. Một chế độ ăn cân bằng có thể giảm 20% triệu chứng đau trong 8 tuần, theo Nutrition Journal.
Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ là 1 trong những cách hỗ trợ sức khỏe xương và khớp
Nếu triệu chứng không giảm sau 2-3 tuần tự điều chỉnh, hãy cân nhắc can thiệp y tế:
Thuốc chống viêm (NSAIDs): Ibuprofen hoặc naproxen giảm đau và viêm, nhưng cần dùng theo chỉ định bác sĩ để tránh tác dụng phụ dạ dày.
Tiêm axit hyaluronic: Bổ sung dịch khớp cho thoái hóa sớm, hiệu quả kéo dài 6-12 tháng.
Vật lý trị liệu: Tăng cường cơ và cải thiện vận động dưới sự hướng dẫn của chuyên gia.
Theo Journal of Orthopaedic Research, điều trị sớm tăng 70% cơ hội phục hồi hoàn toàn, đặc biệt với viêm khớp giai đoạn đầu.
Nhận biết sớm các triệu chứng xương khớp không chỉ giúp giảm đau mà còn ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng về sau. Thông qua việc theo dõi triệu chứng, điều chỉnh lối sống, cải thiện dinh dưỡng và thăm khám kịp thời, bạn có thể bảo vệ sức khỏe xương khớp ngay từ hôm nay. Đừng chờ đến khi cơn đau trở nên dai dẳng mới hành động—sự quan tâm sớm chính là chìa khóa giúp bạn duy trì sự linh hoạt và chất lượng cuộc sống lâu dài.
>> Xem thêm: Thực đơn cho người tiểu đường tuýt 2 cải thiện bệnh
Bạn đọc có thể tham khảo thêm các thông tin dinh dưỡng hữu ích từ Nano Group ở các đường dẫn bên dưới!
CÔNG TY TNHH SẢN XUẤT THƯƠNG MẠI NANO GROUP
Địa chỉ: Nhà số 3 - số 5, Đường số 2, KDC Đồng Phượng - P. Đông Hưng Thuận - Quận 12 - TP Hồ Chí Minh.
Gmail: cskh@nanogroups.vn
Hotline: 1900 8125
Tư vấn: 0345.722.599
Facebook
